Een ster in verwonding

 “U bent naïef”, zei de een.
“Nee, u bent cynisch”, zei de ander.  
 
De een pleitte voor radicale verandering. Als wij zo doorgaan, zei hij, loopt onze samenleving volledig vast. De ander had dat al zo vaak gehoord, dat van die verandering – het werd toch nooit wat. Applaus. Snel ging de gespreksleider door naar de volgende oneliner, vermoedelijk aangemoedigd ‘in zijn oortje’ door de regisseur van het televisieprogramma. Het was immers de week van de parlementsverkiezingen en niet de tijd om diep op de onderwerpen in te gaan, anders verslapt de aandacht van het publiek. En die zit te popelen om de winnaar van het verkiezingsdebat aan te wijzen. Debatteren is gereduceerd tot het kunnen aanwijzen van winnaars en verliezers. Daarbij grossiert de winnaar niet zozeer in het toelichten van zijn of haar voorstellen – te complex – maar grossiert vooral in snelle, liefst grappige oneliners.
 
Ik ben niet zo van de oneliners. Maar bij dit rap gevonden ‘u bent cynisch’ schoot ik toch even in de lach. Naïef worden wij doorgaans liever niet genoemd, maar wat als daar cynisme tegenover staat? Dan komt de betekenis van naïef zijn opeens in een ander licht te staan. Een licht dat we in deze donkere maanden, waarin de wereld om ons heen zo langzamerhand in brokstukken uiteen dreigt te vallen, goed kunnen gebruiken. Steeds meer mensen om mij heen beginnen over de grauwe toestand waarin onze wereld verkeert. Waar gaat dit naartoe? Hoe komen we hieruit? “Ik zie het somber in”, hoor ik dan.
 
Dan denk ik aan een foto die ik eens zag in dagblad Trouw. De Bijbelse figuren Josef en Maria zitten knielend bij de kribbe. Daarin ligt hun pasgeboren baby, het kindje Jezus, olijk spartelend. Aan weerskanten kijken een ezel en rund gemoedelijk toe. Een vredig tafereel, en daarboven schittert de ster van Bethlehem. Echter, wie beter kijkt ziet geen ster maar een kogelgat of granaatgat in een muur. Het is de muur die Israël en de Gaza in tweeën splijt, de wond van de Joden en de Palestijnen. Op de muur staan woorden geschreven als love en paix. Dit kunstwerk is van een zekere Bransky en gaat de hele wereld over, las ik. Een vredig beeld in een verwoest decor.
 
De muur tussen Israël en Gaza werd op 7 oktober jongstleden met grof geweld doorbroken. Niet om elkaar van weerskanten de hand te reiken, maar om met getrokken wapens verhaal te halen. Inmiddels zien we dagelijks de gevolgen voorbijkomen in de krant en op televisie: gruwelijk beelden van ontelbare slachtoffers.
 
Als het ons niet lukt om muren af te breken, laten we ze dan in ieder geval beschilderen, zal de kunstenaar hebben gedacht. Dus terug naar die opvallende muurschildering: Jozef en Maria knielend bij de kribbe, met daarboven een kogelgat in de muur. Een verwijzing naar het gewelddadige heden. Maar de tijd waarin het kindje Jezus geboren werd, was evenmin vredig. Het verhaal volgens Matteüs wil dat koning Herodes alle jongetjes niet ouder dan twee jaar in zijn rijk liet afmaken, bang als hij was dat de aangekondigde geboorte van de zogenoemde Koning der Joden het einde van zijn bewind zou betekenen. Jozef en Maria sloegen noodgedwongen met hun kind op de vlucht naar Egypte.
 
Stel dat Jozef en Maria nu met hun kindje aan onze grens stonden. Zouden zij als vluchtelingen ruimhartig onderdak hebben gekregen? Ook wij bouwen muren en wapperen met vlaggen van ons eigen gelijk. Is het niet letterlijk, dan wel figuurlijk. De wereld is gewond.
 
En toch, het Bijbelse geboorteverhaal werpt telkens weer een nieuw licht op mogelijke verlossing van onrecht. Al vraagt het misschien een zekere geestelijke lenigheid. Het geboorteverhaal van ‘God op Aarde’ laat in tijden van buitensporig verbaal en fysiek geweld zien hoe je anders in het leven kunt staan, anders kunt kijken en doorgeven. Dan zie je een ster in de verwonding en een geboorte in een muur. De geboorte van een nieuwe kijk op waar wij vandaan komen, waar wij nu staan en waartoe wij onderweg zijn.  
 
Iedere gedachte, iedere daad heeft zijn eigen gevolgen. Daarin vuurt een – wat ik graag noem – goddelijke rechtvaardigheid. In de Bijbel worden wij daar telkens opnieuw aan herinnerd. De keuze is aan ons. In andere woorden zou je kunnen zeggen: het universum heeft het beste met ons voor. De ruimte is ons gegeven, de middelen staan ons ter beschikking.
 
Ik wens de cynicus ‘love en paix’. En scherp zicht op die ene ster.
 
Deze bijdrage is gepubliceerd in Samengaan nr. 3 2023, een uitgave van Vrijznnige Geloofsgemeenschap Tholen.