Licht op gelijkwaardigheid

Foto Unsplash.

In het park aan de Nieuwe Maas waar ik woon foerageren, vliegen en zwemmen allerlei soorten vogels. Sierlijke knobbelzwanen, kraaien, houtduiven, eenden met felgroene koppen: het is een bonte verzamelplaats van gevederde vrienden. Maar soms strijkt er een nieuweling neer in het gras. Zo verscheen daar jaren terug de nijlgans. Het begon met een tamelijk schuw echtpaar, maar inmiddels hebben zich hier meerdere soortgenoten gevestigd. Schuw zijn ze allang niet meer en ze kunnen goed voor zichzelf opkomen. Ik moet altijd een beetje om ze lachen, zeker als ze onderling ruziemaken, want dat kunnen ze goed. Sommige buurtbewoners spreken van ‘herrieschoppers’. De nijlganzen blijven een beetje de vreemdelingen, dat wil zeggen: in mensenogen.  
 
Maar wat is dat eigenlijk, een vreemdeling? Het begrip vreemdeling zet de zaken nogal eens op scherp. Dan gaat het over vreemdelingenbeleid, vreemdelingenhaat, of ‘jezelf vreemdeling voelen in eigen stad’. We groeien op in een bepaalde omgeving met haar eigen normen en waarden, regels en gewoonten. Hier voelen we ons geborgen en ontlenen hieraan een eigen identiteit. Liefst trekken we als het ware een cirkel om die geborgenheid: binnen die cirkel hoor je erbij, daarbuiten niet.  
 
Maar als we nu eens ruimhartig inzoomen op het beeld van de vreemdeling … Hoe vreemd is die ander dan werkelijk? Schuilt de vreemdeling niet even zozeer in onszelf? Misschien is de grens tussen de ‘goede’ en de ‘verkeerde’ kant van onze veronderstelde geborgenheid en onze normen en waarden wel minder scherp dan we denken. Aan welke kant staan wij als het er werkelijk op aan komt? Het is een vraag die ook in de Bijbel telkens weer wordt opgeworpen.
 
Neem het verhaal van de Barmhartige Samaritaan. Er ligt een gewonde langs de weg. Een priester passeert, dan een Leviet – mensen die zichzelf op het voetstuk wanen van ‘de geslaagden’ in de samenleving. Maar aan het meest wezenlijke gebod uit de geboden waaraan zij geroepen zijn zich te houden in naam van hun God, de Eeuwige – ‘Heb je naaste lief’ – gaan zij met een grote boog voorbij. Uiteindelijk is het een Samaritaan, een vreemdeling uit het volk waarmee de Israëlieten overhooplagen, in wie het gebod ‘heb je naaste lief’ werkelijk tot leven komt.
 
We scheppen voor onszelf graag duidelijkheid, willen grip hebben op wie we zijn en waar we staan. Maar wat als het lot ons treft? Je wordt ziek of lijdt verlies, moet noodgedwongen verhuizen; in een volstrekt nieuwe situatie kun je jezelf opeens een vreemdeling voelen. Of we herkennen in zo’n nieuwe toestand een dierbare naaste niet meer terug.
 
Wat als we konden liefhebben met heel ons hart, heel onze ziel en met heel onze kracht als een teken van openstaan, de ander in het licht zetten, zoals de Schepper zich opent en ons mensen in het licht zet. Licht op gelijkwaardigheid en daarmee gerechtigheid. En dan zien we, om in de geest van Huub Oosterhuis te spreken, een menselijk leven als een weg op aarde. Begaanbaar, dan weer onbegaanbaar.
 
Op die weg bieden bomen schaduw,
vinden we ‘gelijke rechten op geluk,
de zachte krachten van de solidariteit,
genadebrood voor ieder mens’.
 
In het Licht van de Eeuwige hoeven we geen vrede te hebben met een wereld waarin we elkaar apart zetten. Het is aan ons om te durven geloven in een wereld die één is, waarin iedereen gelijk is, en waar het leven voor iedereen leefbaar is. Een leven waarin die vermeende vreemdeling geen vreemdeling is, maar een mens in wiens hart het goddelijke net zo kan aarden en tot bloei kan komen als in het hart van eenieder. 
 
– Richard van der Keur


Deze bijdrage is gepubliceerd in Vrije Ruimte nr. 3 2025, 
een uitgave van Vrijzinnig Westland, een samenwerkingsverband met o.a. VVP Maasdijk en VVP Honselersdijk.

---