Veranderland

Onlangs was ik in het Noord-Brabants Museum in Den Bosch. Naast de vaste collectie die de geschiedenis van Noord-Brabant illustreert, is daar nu de tijdelijke tentoonstelling Veranderland. Een prachtig woord, en meteen maakte het allerlei gedachtes los. De tentoonstelling nodigt hiertoe uit: dwaal door de museumzalen, pak een reisgids vol weetjes mee en (her)ontdek het landschap om ons heen, ‘binnen én buiten de museummuren’. Wat betekenen de veranderingen in het landschap voor ons?

Wandelend door de zalen zag ik indrukwekkende landschapsschilderijen, zowel van oude meesters als van moderne kunstenaars. Waar ik ook keek, telkens werd mijn verbeelding geprikkeld. Een klein oud schilderij toont een boerderij omgeven met loslopende koeien, en verderop een veld met graan. Een boerenfamilie voorziet zichzelf van zuivel en voedsel. Even verderop toont een kunstzinnige film hoe ons huidige landschap letterlijk in de fik staat, hoe de vlammen steeds verder uitslaan, met een allesverwoestende werking.

Het is niet moeilijk om met deze vurige vlammen Veranderland ruimer te trekken dan het puur aardse landschap. Wie de presentatie van het nieuwe kabinet een beetje heeft gevolgd, met een verklaring van de nieuwe minister-president over ‘verbinding’ en ‘inclusiviteit’, zal ook hebben gezien hoe vervolgens de verbale vlammen uitsloegen in de plenaire vergaderzaal. Hoe vaker de minister-president zijn woorden van verbinding en inclusiviteit herhaalde, hoe leger de betekenis ervan bleek te zijn. Allesbehalve verbindend twitterden zijn eigen ministers en ‘opdrachtgevers’ er ondertussen realtime op los en schoffelden zijn woorden schaamteloos onderuit. Onthutsend.

Soms moet je even een moment heel bewust uit de waan van de dag stappen en terugkeren naar waar het ten diepste om gaat. Op enige afstand je omgeving kritisch bekijken. Waar ben ik in beland? Wat gebeurt hier? Wat is hier mijn plaats? Hoe blijf ik op koers? Het mooie van een geloofsgemeenschap als de onze is dat je die kritische blik openlijk in overweging kunt nemen. Wij hebben immers een oude bron, de Bijbel, dat bij uitstek rijk is aan kritiek op heersende machten van uitsluiten en tekortdoen. Het leert ons kritisch te kijken vanuit geloof.

Geloven in de God van het Oude Testament, de God die christenen later hebben herkend in het handelen van Jezus van Nazareth, is tegen alles in vasthouden aan de zaak waar deze God voor staat: menselijk, rechtvaardig en liefdevol samenleven, bevrijd van de tirannie van andere goden, die van Geld, Angst, Ik-eerst. Goden die ons klemhouden en ons zicht hinderen op wat vrijheid ten diepste betekent. Theoloog en schrijver Rochus Zuurmond verwoordt het in zijn boek God en de moraal als volgt: “Geloven is nooit en te nimmer accepteren dat haat en geweld – met daaraan gekoppeld pijn en verdriet – absoluut onvermijdelijke, goddelijke zaken zijn.” In de beweging van geloven vallen er woorden als gerechtigheid, barmhartigheid, vrijheid, liefde en vrede. Op die weg mogen wij onder alle omstandigheden, samen of alleen, blijvend zoeken naar tekenen van een goede, menselijke en vreedzame samenleving. Vandaaruit kunnen wij verder.

Veranderland. Mooi woord. In mijn persoonlijke Veranderland ligt de herinnering aan de Maaltijdviering die ik onlangs in onze geloofsgemeenschap mocht voorgaan. We braken het brood, schonken de wijn. Brood als manna, het ‘geschenk uit de hemel’. Delen in vriendelijkheid, de ander werkelijk zien, de ander werkelijk verstaan. Delen in wat wij elkaar als naasten te geven hebben, hoe weinig dit soms ook mag lijken. In ons streven naar medemenselijkheid, de ander iets gunnen, ligt het vertrouwen op voldoende. En als je eenmaal het weinige als voldoende ervaart, ligt een leven in overvloed dichtbij. Geen overvloed in de zin van overdaad, maar overvloed in de zin van waarde zien in wat je hebt en in die waarde kunnen – en durven – delen. Een wijze van leven, in scheppend licht, tegen stromen in, ademend in vrede.

– Richard van der Keur

Deze bijdrage is gepubliceerd in Samengaan nr. 2 2024 van Vrijzinnige Geloofsgemeenschap Tholen.

---