Het ontladen ontdekken

Foto: Richard van der Keur

Het is zomer. Veel mensen vieren vakantie. De een zoekt rust, de ander avontuur. In ieder geval is het idee van vakantievieren om er even helemaal uit te zijn, met lijf en geest. Al maakt dit digitale tijdperk het ons niet eenvoudig; met telefoon en oplader op zak reist het thuisfront voortdurend met je mee. Opladen lijkt eenvoudiger dan ontladen.  
 
Toch kan juist het ontladen ons goed doen. Even niets meer hoeven, ook niet van jezelf; ruimte maken in je geest. Zelf trek ik het liefst naar de natuur. Wandelschoenen aan, en dan de omgeving verkennen en ervaren. Routes uitstippelen doe ik steeds minder; ik ga gewoon en zie wel. Op de cadans van mijn voetstappen vloeien mijn gedachten als vanzelf het hier en nu binnen. 
 
Met een beetje geluk waait de sensatie je vanzelf tegemoet. Dwalend door een bos zie ik een boom met een opvallend grillige stam en weelderige bladeren. Ik val stil, de tijd mét mij. Ik denk aan Genesis en de boom van goed en kwaad. De boom die ons herinnert aan onze grenzen, en wat wij binnen die grenzen te doen hebben: een zegen zijn voor de wereld. Zorgdragen voor de schepping in plaats van bezitten, want daar komen alleen maar ongelukken van, zoals we nu ook zien in de verslechtering van onze natuur en daarmee de luchtkwaliteit. Terwijl scheppen in de Bijbel nu juist betekent: majesteitelijk maken. En dat is niet aan tijd gebonden, maar gaat om een voortdurend handelen. Dat vraagt om zorg en aandacht.  
 
Dat brengt me bij Fernando Pessoa (1888-1935), een van de belangrijkste dichters uit de Portugese literatuur. “Ik geloof niet in God omdat ik hem nooit gezien heb”, schrijft hij in zijn gedicht Er is metafysica genoeg in denken aan niets. (Over ontladen gesproken.) Maar weten dat je God nooit gezien hebt, veronderstelt dat niet een helder beeld van diezelfde God? In zijn gedicht neemt Pessoa ons mee op zijn ontdekkingstocht; we gaan van maanlicht naar zon en van bomen naar bergen.
 
Om zo te kunnen schrijven, moet je goed en met aandacht kunnen waarnemen. “Leven is niet noodzakelijk, scheppen daarentegen wel”, heeft Pessoa,  een kunstenaar in eenzaamheid, ooit gezegd. Welnu, Pessoa schiep een talig woordenrijk waarbinnen voor de ziel nog altijd veel te ontdekken valt.
 
Juist in een talig woordenrijk past ook stilte, want alleen dan maken woorden een diepe landing. Gelukkig zijn wij daar in onze geloofsgemeenschap goed in. Het mooie van onze liturgie is immers, dat die stilte is ingebouwd. Het is ons niet vreemd om soms heel even de woorden te laten voor wat ze zijn en de stilte de stilte te laten.
 
Zomaar enkele gedachten die je toe kunnen waaien als je van opladen naar ontladen gaat. Na de zomer komt de wissel dan vanzelf. Dan stappen we een nieuw seizoen in en mogen we ons, in ontmoeting met elkaar, opnieuw laten voeden door inspirerende vieringen, muzikale avonden en interessante themabijeenkomsten. Van ontladen naar opladen. Ik verheug mij erop u dan weer te zien.
 
Richard van der Keur

De wintermaanden naderen. In huis zet ik inmiddels de kachel aan om het behaaglijk te houden. Voorzichtig, want met de hoge energietarieven van dit moment is het warm houden van je huis een ware aanslag op je portemonnee. In het kader van het zoveel mogelijk beperken van mijn ecologische voetafdruk was ik altijd al op mijn hoede, maar nu zéker. Buiten vallen de bladeren van de bomen, opeens gaat het hard. De dagen worden korter en korter, de avonden langer en langer. Laat advent maar beginnen.
 
Advent. Een licht wordt ontstoken. Een licht dat zicht geeft op de geboorte van een belofte, die van vrede. Ik weet niet hoe het u vergaat, maar zodra het buiten donkerder wordt, worden mijn gedachten soms zwaarder. Is niet erg, integendeel, laat maar komen die gedachten. Zodra ik na mijn werkdag mijn computer uitzet of thuiskom van huisbezoeken aan onze leden en vrienden, trek ik mij eerst even terug op de bank en verdwijn in de nieuwe roman van Thomas Verbogt, Maak het mooi. De schrijver die de zwaarte licht weet te maken met literaire volzinnen en opmerkelijke gedachtespinsels. “De nieuwe tijd wordt steeds nieuwer, maakt van iedereen andere mensen, geeft alles wat komen gaat alle ruimte, die fonkelende vooruitzichten.” De ene filosofische zin stapelt zich op de andere, en ik vergeet de tijd. En soms de hond, maar die begint vanzelf te blaffen als het tijd wordt om naar buiten te gaan, waar het guur en donker is.
 
Advent dus. Fonkelende vooruitzichten. We branden kaarsen, denken aan het geboorteverhaal waar eenvoudige herders, schapen en ezels zich rond de kribbe scharen in mijn verbeelding. Jozef en Maria zien het met een glimlach aan. Een blijde boodschap die werkelijk in ons hart kan landen, kan heel goed zonder blingbling. Hier in deze stal laten zij het leven mild binnenkomen, als ware koorddansers, in kleine stappen. In deze stal razen we even niet meer wezenloos door. Hier kunnen we weer even tot onszelf komen, zoals we dat soms ook kunnen tijdens een wandeling in de natuur. Tijd en ruimte kunnen vervagen, we ervaren de ontijdigheid. Noem het Gods koninkrijk op aarde, waar je hart een grote schoonmaak krijgt.
 
Dat doet mij denken aan de woorden die zanger en liedschrijver Rikkert Zuiderveld – ja, die van Elly – eens hoorde mijmeren in het televisieprogramma De Verwondering. Je hart volgen? Heel mooi, je hart volgen, maar dan moet het hart wel eerst opgeschoond zijn. Daarvoor zoekt Rikkert “genezende stilte”, zoals hij het noemt. Zoals ook Jezus kon zwijgen, geheel tegen de menselijke natuur in, zelfs als hij tegenover Pilatus staat en ter dood veroordeeld wordt. Hoezo koning, hoezo oppermachtig? Zijn woorden zijn het niet, Jezus zegt geen woord. Of het moeten de zaligsprekingen zijn: Wees zoals ik, zachtmoedig en nederig van hart. “We denken alles te weten”, zegt Rikkert. “Maar we weten niets. Vraag aan de wetenschappers wat er was vóór de oerknal, en ze zwijgen. We willen alles weten, maar we zijn beperkt.”
 
Wij mensen als onderdeel van een groter geheel. In de stilte kan de waarheid spreken, in de stilte wordt je hart rein, en die stilte kunnen we zelf opzoeken, als die er al niet is. Het grote openbaart zich in het kleine, zie ook het geboorteverhaal van Jezus. Binnen in de stal van zijn geboorte klinkt de roep luider dan waar dan ook: Maak het mooi!
 
Ieder jaar in deze tijd van advent rijst de vraag opnieuw: Wat voor mens wil je zijn? Je kunt de deur voor het antwoord dichthouden, uit angst, gemakzucht of uit puur eigenbelang, maar je kunt ook moedig de stal ook binnentreden, je voegen bij de schapen, ezels en herders. Ontvankelijk voor wat zich aandient, zoekend naar een antwoord dat innerlijk verrijkt, aanvuurt en ten goede doorwerkt op de mensen in je naaste omgeving.
 
Jaar in jaar uit trekken deze woorden van bemoedigend vertrouwen met mij op en bieden zij kaders voor waar ik wil staan. Een staan dat altijd in beweging blijft, zoals het geloof geloven is: actief, in beweging. Ik denk aan Jezus’ zachtmoedigheid, de zachte bodem onder zijn voeten; massief genoeg om er niet in weg te zakken, zacht genoeg om met je mee te bewegen en te kunnen ademen. In de aarde die ademt krijgt alle leven de ruimte.
 
“Ik was zo graag de jongen die overal zwijgend aanwezig was en alleen maar keek zonder dat iemand zich daarover opwond”, schrijft Thomas Verbogt. “Er zijn was genoeg, vragen daarover was iets voor later. Ik was iemand voor later.”
 
Iemand zijn voor later … Een zin die mij doet glimlachen, en ergens voel ik mij gerustgesteld, want zijn wij binnen onze vrijzinnige geloofsgemeenschap niet vooral mensen voor nú? Laten wij het nu mooi maken, voor onszelf en voor elkaar. Met oog voor de wereld om ons heen. Dat biedt fonkelende vooruitzichten, zoals advent betaamt.

Deze bijdrage is gepubliceerd in Samengaan nr. 2 2022  van Vrijzinnige Geloofsgemeenschap Tholen.

---